Nhà lá là gì? Hướng dẫn thi công nhà lá đúng kỹ thuật

Nhà lá là một nét văn hóa của miền tây sông nước, nơi có nhiều lá dừa, lá cọ là thành phần chính tạo dựng lên ngôi nhà lá.

Nhà lá là một nét văn hóa của miền tây sông nước, nơi có nhiều lá dừa, lá cọ là thành phần chính tạo dựng lên ngôi nhà. Không chỉ ở miền tây sông nước mà các ngôi nhà ở phía Bắc, Tây Bắc cũng có chung một phong cách làm nhà giống người miền Tây.

Ngày nay nhà lá được làm nhiều hơn trước đây không với mục đích để ở mà để là nơi thu hút khách hàng như resort, quán cà phê, khu nghỉ dưỡng,…

Nhà lá là gì? Nhà lá phù hợp với không gian nào?

Nhà lá là ngôi nhà được làm chủ yếu bằng lá, loại lá làm nhà tốt nhất là lá cọ và lá dừa nước. Nhà lá ngày nay không còn xuất hiện nhiều như ngày trước, hình ảnh ngôi nhà lá là một hình ảnh về miền quê với những cánh đồng, khung cảnh yên bình. Trong rất nhiều tác phẩm văn học Việt Nam hay truyện tranh, truyện cổ tích, ngôi nhà mái lá, nhà rơm được miêu tả rõ nét.

Nhà lá không chỉ là hình ảnh một thời của Việt Nam mà còn là một nét văn hóa, một phong cách kiến trúc độc đáo mà do chính người Việt tạo ra. Không gian phù hợp để làm nhà lá là những nơi địa thế không chắc chắn, không chịu được trọng lượng lớn. Có thể thấy các ngôi nhà lá ở cạnh vùng ven biển, ven hồ, ven sông, hay có những ngôi nhà lềnh bềnh trên sông.

Những nơi có khí hậu ôn hòa, ít gió, ít bão nhà lá sẽ có tuổi thọ cao, nhưng khi dựng ngôi nhà bằng lá ở những nơi hay có bão, gió cũng là một ưu điểm. Vì nếu nhà có bị hư hại thì hầu như không bị thiệt hại gì về người, ngôi nhà lá hầu như làm bằng lá rất nhẹ khi bị sụp không gây thương tích cho người trong nhà. Việc dựng ngôi nhà lá đẹp rất đơn giản lại tiết kiệm chi phí, nên nếu sau mỗi mùa bão phải dựng lại nhà thì cũng không có khó khăn gì quá lớn.

Các loại lá được sử dụng để làm nhà hiện nay

Không phải lá nào cũng có thể làm nhà lá được, hiện nay có 2 loại lá chính thường dùng được sử dụng là lá cọ và lá dừa nước.

Đặc điểm của lá cọ

Cây cọ là loại cây rễ chùm thích hợp trồng ở những nơi có nước, bùn, thích hợp nhất là đất giàu bùn pha cát, ưa khí hậu nóng ẩm, thoáng khí không chịu rét là chịu hạn tốt. Cây cọ nếu trồng ở vùng đất đồi, đất cằn cỗi mỗi năm chỉ ra 12 lá, tương ứng với mỗi tháng ra một lá. Cây cọ ngoài là cây làm cảnh, làm bóng mát là loại cây đặc trưng của miền quê, thường được trồng thành hàng dài đẹp trước sân nhà.

Lá của cây cọ dài, hình mác có rãnh râu nên rất thích hợp dùng để lợp mái, vách chắn mưa, nắng, gió. Thân cọ nếu già có thể làm cột nhà, máng nước, chõ đồ xôi, máng nước, thân cầu khỉ, cột điện,… Cuống cọ có thể làm lạt buộc, lồng gà, lồng chim, mành cọ, rọ lợn, rào dậu thay tre đan, rui me.

Hướng dẫn kỹ thuật lợp mái lá cọ

Bước 1: Lựa chọn lá và nguyên vật liệu
Nên chọn lá già, không bị sâu nhiều hay bị rách,, có màu xanh thẫm,… sẽ giúp ngôi nhà có tuổi thọ bền hơn. Ngoài ra, chuẩn bị thêm cột như tre, trúc.., lạt để buộc cố định, chắc chắn khung nhà.

Bước 2: Làm khung nhà
Khung nhà được dựng kiên cố từ cột tre và trúc. Tiếp đến lợp từ mái xuống và đến vách xung quanh.

Bước 3: Thực hiện
Trước khi lợp nhà phải đo ni tấc cẩn thận. Nếu lợp dày mỗi tấm lá đôi cách nhau 10cm, lá chiếc 8cm. Lợp thưa 15cm. Khoảng này gọi là “li lá”. Lợp dày là “khít mắt”. Khi đã chọn được độ dày thưa mỗi li lá, người thợ dùng lòng bàn tay để làm “cây cỡ” nhằm đo khoảng cách các li lá để cho đều nhau. Bên dưới có chủ nhà hoặc thợ khác hướng dẫn điều chỉnh độ dày thưa sao cho đẹp mắt.

Lá dừa nước dùng làm nhà lá

Lá dừa nước là loại lá mọc rất nhiều ở miền tây Nam Bộ, chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy chúng ở khắp Nam Bộ

Các bước lợp nhà bằng lá dừa nước đúng kỹ thuật

Bước 1: Chọn nguyên liệu
Lá dừa là nguyên liệu chính làm vì vậy chọn lá dừa là việc quan trọng nhất. Tàu lá dừa không quá già hoặc quá non, vừa độ chín tới là tốt nhất, lá phải không bị sâu bọ và còn đủ độ xanh của lá. Lá màu làm xanh thẫm càng tốt, chất lượng lá tốt giúp ngôi nhà bền và có tuổi thọ cao hơn. Ngoài lá dừa cần chuẩn bị các vật liệu làm cột và khung dựng vách nhà như tre, trúc, lạt để buộc cố định.

Bước 2: Chằm lá dừa nước

Kỹ thuật chằm lá dừa nước

Chằm lá dừa nước là bước quan trọng giúp ngôi nhà lá tăng tuổi thọ, sau khi lá dừa đã được hái về và lựa chọn cẩn thận sẽ được tách đôi sau đó phơi khô. Phân loại các lá dừa cùng nằm trong một khoảng kích thước với nhau, loại lá dừa nhỏ (lá xé) được chặt thành nhiều mảnh làm cọng đem đi phơi.

Dùng dây lạt để chằm lá dừa nước
Các lá dừa được rọc sống lưng của bẹ lá, sau đó dùng lạt buộc lại, kẹp vào trục của một thanh trụ tròn sau đó được đan lại thành từng mảng lớn. Tấm lá dừa nước tiêu chuẩn có độ dài khoảng 1m.

Bước 3: Tiến hành thực hiện

Muốn mái lợp chắc chắn và hiệu quả trong quá trình thực hiện cần tính toán bằng cách dùng thước tam giác đều cạnh dài 41.5cm để tính độ phơi (hứng nắng) trung bình của mái cộng thêm 0.5cm. Tính độ phơi nắng của mái giúp khi mưa mái không phải chịu áp lực quá lớn khi nước mưa dội xuống làm mái lá nhanh hư hỏng, tính độ phơi sáng để ánh nắng lọt vào nhà đủ để khô ráo căn nhà.

Li lá là khoảng cách giữa mỗi tấm lá đôi nên cách nhau 10cm, lá đơn 8cm, nếu muốn mái lá thư thì 15cm. Lợp khíp các tấm lá với nhau gọi là khít mắt, nếu lợp quá khít nhà không có độ thông thoáng dễ gây ẩm ướt và tối, mái thưa quá thông thoáng sẽ nhanh bị mục nát.
Sau khi đã lợp xong mái ta cần làm kín mái bằng cách giáp 2 mí gần nhau của mái lại trên cây đòn dông, dùng lá dừa nước hoặc mái ngói. Sau đó ta cần dùng tấm vỉ tre dằn lên mái để khi mưa, gió mái không bị tốc. Tiếp theo để phần mái thêm chắc chắn dùng tre hoặc trúc làm khung sườn dựng vách buộc chặt các vách lá vào bộ khung vách.
Tiếp theo ta dựng vách hai bên đầu xông, dùng tre chống từ phần dưới đất lên, lấu lá dừa đan kín phần tre để nhìn bắt mắt và thẩm mỹ hơn. Cần đảm bảo độ dày của lá cần tối thiểu là 20cm để ánh nắng không chiếu quá mạnh vào nhà, nước cũng không thể dột vào nhà.
Để tăng tính thẩm mỹ cho ngôi nhà bạn cần buộc mái dưới của nhà cũng như trên nóc những phần gồ ghề lại thật kỹ. Vừa làm ngôi nhà thêm phần chắc chắn lại che các khuyết điểm của ngôi nhà giúp ngôi nhà thêm phần đẹp hơn.

Ưu điểm của nhà lá

Không gian mát mẻ

Do được làm từ lá dừa tươi mát, vật liệu từ thiên nhiên tạo cho không gian độ mát mẻ, thông thoáng. Tất cả các vật liệu của ngôi nhà đều từ thiên nhiên, có thể tìm kiếm trong không gian sống hàng này. Những nơi nắng nóng, có nhiệt độ cao khi ở trong ngôi nhà mái lá thì rất tuyệt vời, không những vậy ngôi nhà lá đẹp sẽ giúp bạn sáng tạo hơn khi hòa vào thiên nhiên.
Nhà lá làm từ lá dừa nước
Không gian mát mẻ, thoáng đãng nhờ nguyên liệu làm từ lá dừa nước

Đơn giản và yên bình

Kỹ thuật thiết kế đơn giản, mọi vật liệu đều đến từ thiên nhiên, mang nét hoài cổ kết hợp sự tươi mát của thiên nhiên. Khi ở trong ngôi nhà mái lá bạn dễ dàng sáng tạo hơn trong không gian yên tính, thanh tịnh, giúp tâm hồn ở trạng thái thoải mái nhất.
Hiện nay nhà mái lá rất hiếm chỉ gặp tại các khu resort và khu du lịch nghỉ dưỡng để giúp người đến đây được thư giãn sau những ngày làm việc mệt mỏi quanh thành phố đều là các tòa nhà bê tông.

Hạn chế tiếng ồn khi trời mưa

Mái nhà bằng lá tốt thường được dùng thước đo độ phơi sáng, nước mưa dội xuống sẽ giảm lực giúp giảm tiếng ồn khi mưa. Nước mưa mạnh dội xuống mái nhà dốc đúng độ giúp mái lá có độ bền tốt hơn, không bị đọng nước, tiếng ồn do mưa gây ra giảm đi rất nhiều.

Tiết kiệm chi phí

Mọi vật liệu đều gần gũi với cuộc sống và có thể tìm kiếm từ thiên nhiên, hầu như không phải tốn bất kì một khoản chi phí nào ngoài công để dựng nhà. Nếu không có lá dừa nước có thể tìm mua với giá cả hợp lý, các công đoạn dựng nhà có thể nhờ người nhà hoặc thuê công. Ngoài tiết kiệm chi phí, còn tiết kiệm thời gian thi công, thông thường xây nhà sẽ tốn nhiều tháng còn làm nhà bằng lá dừa nước chỉ tính bằng ngày.

Dễ cải tạo và sửa chữa

Khi dựng nhà là với các kỹ thuật cơ bản, đơn giản mà hầu như người nào có sức khỏe đều có thể làm được. Nên khi nhà bị hư hỏng cũng rất dễ dàng cải tạo và sửa chữa, đặc biệt khi cải tạo và sửa chữa bạn cũng không hề mất thêm khoản chi phí nào.

Tuổi thọ khá cao

Nếu so với các ngôi nhà xây thì nhà lá có tuổi thọ thấp hơn rất nhiều, nhưng với chi phí và công sức bỏ ra cho ngôi nhà là rất ít mà có tuổi thọ cao lên đến 10 năm là rất đáng. Khi bạn muốn thay đổi không gian, thiết kế lại ngôi nhà bạn có thể làm lại ngôi nhà một cách dễ dàng. Nên tuổi thọ 10 năm cho ngôi nhà là khá cao.

Phát triển du lịch

Các tòa nhà bê tông cao chọc trời ngày càng xuất hiện nhiều ng hĩa là môi trường càng chịu áp lực từ hiệu ứng nhà kính và nhiều thứ khác. Không chỉ môi trường mà con người cũng phải chịu cái nắng nóng do hiệu ứng nhà kính, các áp lực từ thế giới bên ngoài. Biết được đặc điểm như vậy cá khu nghỉ dưỡng, resort đã kết hợp nhà lá là hình thức mang thiên nhiên vào căn nhà giúp người ở thư giãn, thoải mái, làm mới lại bản thân sau những ngày mệt mỏi.

Ứng dụng trong cuộc sống hiện nay

Ứng dụng làm nhà ở

Ứng dụng chính của nhà là là để ở, tạo cho không gian ngôi nhà mát mẻ, thiên nhiên, hòa hợp với thiên nhiên giúp tâm trạng bạn luôn mát mẻ và tươi mới.

Ứng dụng làm nhà hàng, quán café

Khi đi nhà hàng hay quán cà phê khách hàng mong muốn có một không gian để thư giãn, thả tâm hồn mình gửi gắm vào không gian. Những nhà hàng, quán cafe có nhà lá đều được lựa chọn nhiều hơn những nơi không có nhà lá, vì không gian giúp người ta hoài cổ có hương vị của quê hương, là không gian thiên nhiên khác biệt với cuộc sống đầy áp lực ngoài kia.

Ứng dụng làm khu du lịch sinh thái, resort

Cũng giống nhà hàng và quán café những khu du lịch sinh thái và resort cũng thiết kế những ngôi nhà lá giúp sống trong không gian hiện đại nhưng vẫn có tính thiên nhiên từ ngôi nhà lá giúp không gian trở nên cân bằng, dễ chịu hơn.